W czasach rosnącej nieufności wobec instytucji politycznych, kryzysu reprezentacji oraz ekspansji korporacyjnych platform cyfrowych, pytanie o przyszłość demokracji nabiera szczególnego znaczenia. Jak zorganizować społeczną sprawczość w erze platformizacji? Czy możliwe jest odzyskanie wpływu obywateli na życie publiczne przy użyciu technologii, ale poza logiką rynkową? Odpowiedzią na te wyzwania może być Decidim – demokratyczna infrastruktura cyfrowa stworzona z myślą o kolektywnym współdecydowaniu i zarządzaniu.
Decidim (z katalońskiego: „zdecydujmy”) to platforma open source do prowadzenia procesów partycypacyjnych, zaprojektowana przez społeczność aktywistów, programistów i badaczy, powiązaną z ruchem 15M oraz środowiskiem miejskim Barcelony. Od początku istnienia w 2016 r., platforma rozwijana jest jako projekt publiczno-wspólnotowy (tzw. public-common), łączący finansowanie publiczne z demokratycznym współzarządzaniem przez użytkowników.
Demokracja nigdy nie wydawała się tak realna – motto Decidim.org
Platforma Decidim umożliwia tworzenie i moderowanie takich procesów, jak: budżety obywatelskie, konsultacje społeczne, inicjatywy ustawodawcze, głosowania, wybory, strategiczne planowanie czy procesy deliberacyjne. Jej modularna architektura pozwala na konfigurowanie różnorodnych przestrzeni uczestnictwa – od spotkań otwartych po referenda – zintegrowanych z komponentami takimi jak propozycje, głosy, komentarze, blogi, ankiety czy monitoring wdrożenia decyzji. To nie tylko narzędzie cyfrowe, ale kompletna infrastruktura organizacyjna dla demokracji uczestniczącej.
Decidim to także wyraźne stanowisko etyczne. Platforma działa w oparciu o „kontrakt społeczny”, który gwarantuje: otwartość kodu (licencja AGPLv3), przejrzystość wszystkich działań, ochronę danych osobowych uczestników, inkluzywność oraz odpowiedzialność instytucji za wdrażanie decyzji wypracowanych wspólnie z obywatelami. To podejście radykalnie odmienne od dominujących modeli platform komercyjnych, w których logika zysku przesłania interes publiczny.
Fundamentalną cechą Decidim jest jej rekursywność demokratyczna – społeczność użytkowników nie tylko korzysta z platformy, ale także współdecyduje o jej rozwoju i architekturze poprzez Metadecidim – meta-platformę do zarządzania samym projektem. Każdy użytkownik może zgłaszać propozycje zmian, komentować rozwój funkcji i brać udział w głosowaniach. Dzięki temu platforma jest nieustannie doskonalona w sposób demokratyczny i kolektywny.
Rozwój Decidim jest ściśle związany z konkretnymi doświadczeniami miejskimi i społecznymi. Władze Barcelony wdrożyły platformę do prowadzenia szeroko zakrojonych konsultacji strategicznych i budżetów obywatelskich. W stolicy Finlandii – Helsinkach – Decidim jest używane do zarządzania procesami miejskimi z udziałem mieszkańców. W Quebecu (Kanada) oraz w Miasto Meksyk platforma wspiera partycypację obywatelską na poziomie regionalnym i krajowym. W sumie Decidim wdrożono w ponad 30 krajach i kilkuset miastach, a jego użytkownikami są zarówno instytucje publiczne, jak i organizacje społeczne, uniwersytety, fundacje czy kooperatywy.
Co istotne, Decidim nie jest zarezerwowana wyłącznie dla administracji. Może być wykorzystywana przez ruchy społeczne, organizacje pozarządowe, spółdzielnie, grupy mieszkańców czy sieci organizacji – wszędzie tam, gdzie potrzebne są przejrzyste i egalitarne mechanizmy współdecydowania. Jej otwarty charakter umożliwia dalszy rozwój, np. tworzenie wtyczek do zarządzania członkostwem, crowdfundingiem czy kampaniami.
Decidim to praktyczna odpowiedź na trzy powiązane ze sobą kryzysy: demokracji przedstawicielskiej, platformizacji życia społecznego i fragmentacji wspólnoty. Proponuje nową formę instytucjonalności cyfrowej – nie tyle rządzonej przez kod, ile rządzącej się za pomocą kodu, otwartego, poddawanego audytowi i wspólnie rozwijanego. W świecie zdominowanym przez platformy prywatne, Decidim przywraca ideę technologii jako dobra wspólnego.
Na podstawie Decidim, a Technopolitical Network for Participatory Democracy. Philosophy, Practice and Autonomy of a Collective Platform in the Age of Digital Intelligence, Barcelona 2024 (Springer).
