W najnowszym raporcie Civic Space Report 2025 opublikowanym przez European Civic Forum, Polska została oceniona jako kraj z „zawężoną przestrzenią obywatelską” (Narrowed). Choć zmiana ta oznacza formalną poprawę w stosunku do poprzednich lat, kiedy Polska była klasyfikowana niżej, raport wyraźnie podkreśla, że najważniejsze problemy systemowe nadal nie zostały rozwiązane.
Ocena “Narrowed” została przyznana m.in. na podstawie wydarzeń po wyborach parlamentarnych w 2023 r., które doprowadziły do zmiany władzy. Nowy rząd zasygnalizował otwartość na odbudowę zaufania obywateli i poprawę dialogu społecznego, jednak, jak zauważa raport, zmiany instytucjonalne są powolne, a dotychczasowe nadużycia prawne i administracyjne nie zostały jeszcze skutecznie rozliczone.
Jednym z kluczowych obszarów, który wciąż budzi niepokój, jest wolność wypowiedzi. Raport wskazuje na przypadki nękania aktywistów, procesów typu SLAPP (Strategic Lawsuits Against Public Participation) oraz prób zastraszania niezależnych dziennikarzy. Mimo poprawy klimatu politycznego, obywatele nadal napotykają bariery w wyrażaniu swoich poglądów – szczególnie gdy dotyczą one tematów politycznych lub kontrowersyjnych decyzji władz lokalnych.
Media również pozostają pod presją. Choć część redakcji odzyskała swobodę działania, to problem koncentracji własności i zależności od spółek skarbu państwa wciąż ogranicza pluralizm. Raport zauważa, że niektóre redakcje komercyjne nadal są wykorzystywane jako narzędzia propagandowe, a dziennikarze pracują w warunkach niepewności zawodowej i prawnej.
Kolejnym istotnym zagadnieniem są ograniczenia wobec organizacji społeczeństwa obywatelskiego. Autorzy raportu zauważają, że organizacje nadal napotykają na arbitralne procedury administracyjne, utrudnienia w dostępie do finansowania oraz selektywne kontrole. Nowe władze zapowiadają uproszczenie przepisów, ale konkretne zmiany legislacyjne nie zostały jeszcze wdrożone.
Bezpieczeństwo aktywistów pozostaje jednym z najbardziej alarmujących problemów. W dokumencie udokumentowano przypadki nękania, zastraszania oraz śledzenia osób zaangażowanych w protesty społeczne i działania watchdogowe. Tego typu działania często nie spotykają się z jednoznaczną reakcją organów ścigania, co wzmacnia atmosferę niepewności i autocenzury.
Raport podkreśla także problem z dostępem do informacji publicznej. Choć rząd zapowiedział większą przejrzystość, to niektóre instytucje nadal ograniczają obywatelom i organizacjom dostęp do kluczowych dokumentów i danych, zasłaniając się przepisami o ochronie danych lub interpretacją interesu publicznego.
Polska w 2025 r.znajduje się w fazie przejściowej. Zmiana polityczna stworzyła nowe szanse na poprawę stanu demokracji i wzmocnienie społeczeństwa obywatelskiego, jednak – jak jasno wynika z raportu – te szanse nie zostały jeszcze w pełni wykorzystane. Przyszłość przestrzeni obywatelskiej zależy od determinacji polityków, konsekwencji działań instytucji publicznych oraz gotowości społeczeństwa do dalszego monitorowania i egzekwowania swoich praw.
